Heyelan, toprak, kaya yada öteki malzemelerin eğimli bir yüzey boyunca ani bir şekilde kaymasını, yuvarlanmasını veya kaymasını ifade eden jeolojik bir vakadır. Heyelanlar, çeşitli nedenlerle meydana gelebilir ve genellikle erozyon, yerçekimi, suyun tesiri yada insan müdahalesi ile ilişkilendirilir. Heyelanlar çoğunlukla dağlık bölgelerde, vadilerde, kıyılarda ve yamaçlarda görülür.
Heyelanların bazı temel özellikleri şunlardır:
Nedenler: Heyelanlar, birkaç nedenle tetiklenebilir. Bunlar içinde yoğun yağışlar, yeraltı suyunun yükselmesi, depremler, madencilik faaliyetleri ve insan müdahalesi şeklinde faktörler yer alır.
Hareket Türleri:
Yüzey Kayması (Slump): Toprak ve kaya tabakalarının belirli bir hızda eğimli bir yüzey süresince kayması.
Toprak Akışı (Earthflow): Toprak ve kumun, yavaşça eğimli bir yamaç süresince aşağıya doğru akması.
Taşkın Heyelanı (Debris Flow): Özellikle yağış sonrası, toprak, kaya ve siltin hızlı bir şekilde su ile taşınması.
Kaya Kayması (Rockfall): Tek bir büyük kaya hacminin yamaçtan düşmesi.
Kütle Kayması (Mass Movement): Toprak, kaya veya öteki malzemelerin topluca hareket etmesi.
Bölgeye etkisi: Heyelanlar mahalli olarak yada geniş alanlarda hasara neden olabilirler. Büyük heyelanlar evleri, arazileri, yolları ve altyapıyı ciddi şekilde etkileyebilir.
Önleme ve İzleme: Heyelanların önlenmesi zor olsa da, coğrafi incelemeler, erken uyarı sistemleri ve uygun planlama ve inşaat şekilleri benzer biçimde önleme ve izleme yöntemleri kullanılarak risk azaltılabilir.
Jeolojik Faktörler: Jeolojik yapı, toprak türleri, yamaç eğimi ve su seviyeleri gibi yerel jeolojik faktörler, heyelanların mümkünlığını etkiler.
Heyelanlar, insanların ve çevrenin güvenliğini tehdit edebilir ve bu yüzden doğru şekilde anlaşılması ve yönetilmesi önemlidir. Bilimsel çalışmalar ve coğrafi informasyon sistemleri, heyelanların tahmin edilmesi ve yönetilmesi konusunda yardımcı olabilir.